W odpowiedzi na globalne zmiany Unia Europejska przyjmuje nowe podejście do transformacji biznesowej, opracowując innowacyjne strategie mające na celu przedefiniowanie roli surowców w celu zmniejszenia zależności od źródeł spoza UE i zwiększenia stabilności gospodarczej. Kluczowym elementem tej strategii jest postawienie cyrkularności w centrum unijnej strategii dekarbonizacji. Podejście to nie tylko poprawi dostępność i przystępność cenową surowców, ale także ograniczy zależność od źródeł zewnętrznych poprzez ponowne wykorzystanie, recykling, regenerację i utrzymywanie materiałów w gospodarce europejskiej przez dłuższy czas, zapewniając bezpieczny dostęp do surowców i zasobów.
W lutym 2025 roku Komisja Europejska przedstawiła Clean Industrial Deal (CID), czyli Pakiet na rzecz Czystego Przemysłu. Jest to strategia mająca na celu zwiększenie konkurencyjności i dekarbonizację europejskiego przemysłu. Obejmuje ona działania legislacyjne i pozalegislacyjne wraz z harmonogramem ich realizacji.
Głównym celem CID jest wspieranie zrównoważonej produkcji w Europie poprzez skupienie się na dekarbonizacji i cyrkularności oraz wdrażanie modeli gospodarczych, które minimalizują ilość odpadów i maksymalizują wykorzystanie zasobów.
CID koncentruje się na zwiększeniu inwestycji w dwóch kluczowych obszarach: energochłonnych branżach oraz bezemisyjnych technologiach. Zwiększenie nakładów ma na celu wzmocnienie konkurencyjności UE, redukcję emisji gazów cieplarnianych oraz rozwój przyszłościowych technologii. Aby osiągnąć cele klimatyczne, CID identyfikuje kilka kluczowych czynników wzrostu, w tym: cyrkularność, dostęp do surowców, przystępną cenowo energię, wiodące rynki produktów niskoemisyjnych, finansowanie zielonej transformacji, rynki globalne i partnerstwa międzynarodowe, a także tworzenie wysokiej jakości miejsc pracy w zdekarbonizowanych sektorach. W celu realizacji tych założeń Komisja Europejska zaproponowała szereg inicjatyw w ramach CID, których wdrożenie planowane jest na 2026 rok. Obejmują one m.in. Circular Economy Act, Trans Regional Circularity Hub, dialog na temat cyrkularności oraz inicjatywę Zielonego VAT-u.
Circular Economy Act koncentruje się na dążeniu do zmniejszenia zależności od rzadkich i importowanych surowców poprzez promowanie ponownego wykorzystania, recyklingu oraz efektywnego wykorzystania zasobów w obrębie UE. Jednym z głównych celów jest podwojenie poziomu cyrkularności w Europie, czyli udziału materiałów, które są ponownie wykorzystywane lub poddawane recyklingowi – z obecnych 12% do 24% do roku 2030. Taka transformacja ma kluczowe znaczenie nie tylko dla ochrony środowiska, ale również dla wzmocnienia odporności gospodarczej, tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy oraz umocnienia pozycji UE jako globalnego lidera gospodarki o obiegu zamkniętym, zgodnie z założeniami Clean Industrial Deal oraz Kompasu Konkurencyjności.
Cele CEA będą realizowane m.in. poprzez utworzenie jednolitego rynku dla surowców wtórnych, co ułatwi przepływ materiałów pochodzących z recyklingu, produktów cyrkularnych i odpadów pomiędzy państwami członkowskimi. To z kolei zwiększy dostępność wysokiej jakości surowców wtórnych, obniży koszty dla przemysłu i zmniejszy zależność Europy od importu surowców.
Akt przewiduje również aktualizację przepisów dotyczących e-waste, tak aby były one prostsze i lepiej dostosowane do odzyskiwania cennych surowców, takich jak metale ziem rzadkich. Ujednolicone zostaną również kryteria „end-of-waste” w całej UE, co ułatwi przekształcanie odpadów w wartościowe surowce wtórne gotowe do użycia na rynku. Rozszerzeniu i cyfryzacji ulegną także systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta, które zobowiązują producentów do uwzględniania całego cyklu życia swoich produktów, co sprzyja redukcji odpadów i bardziej inteligentnemu projektowaniu.
Wszystkie działania będą komplementarne wobec Rozporządzenia w sprawie ekoprojektowania zrównoważonych produktów, które zostało przyjęte w kwietniu 2025 roku i ma zapewnić, że produkty będą trwalsze, łatwiejsze do naprawy i bardziej podatne na recykling.
Trans Regional Circularity Hubs będą wspierać współpracę między państwami członkowskimi UE a podmiotami gospodarczymi w celu promowania inteligentnej specjalizacji oraz osiągania efektów skali w zakresie recyklingu. Centra te będą identyfikować projekty strategiczne, łącząc propozycje grup państw członkowskich i przedstawicieli przemysłu, co pozwoli na połączenie różnorodnych zasobów regionalnych i osiągnięcie skali niezbędnej do prowadzenia ciągłych operacji recyklingowych. Opierając się na doświadczeniach z projektów strategicznych realizowanych w ramach Critical Raw Materials Act, centra te zastosują podobne podejścia do materiałów technicznych i biologicznych, które są kluczowe dla europejskiego przemysłu. Komisja Europejska aktywnie wesprze państwa członkowskie w opracowywaniu potencjalnych nowych Ważnych Projektów Stanowiących Przedmiot Wspólnego Europejskiego Zainteresowania (IPCEI), skupionych na zaawansowanych materiałach cyrkularnych dla czystych technologii. Dodatkowo Komisja przeprowadzi badanie mające na celu zebranie opinii uczestników rynku na temat obecnych praktyk w zakresie pozyskiwania i recyklingu surowców oraz oceni potrzebę większej współpracy między podmiotami przemysłowymi, oferując jednocześnie wytyczne zgodne z unijnymi zasadami konkurencji. Poprzez wspieranie współpracy, wymiany wiedzy i innowacyjnych rozwiązań, centra te odegrają kluczową rolę w promowaniu gospodarki cyrkularnej w różnych regionach. Stworzą one nowe możliwości dla przedsiębiorców do nawiązywania współpracy z innymi firmami i instytucjami, co może prowadzić do efektywniejszego wykorzystania zasobów, poprawy efektywności operacyjnej i rozwoju nowych modeli biznesowych opartych na gospodarce cyrkularnej.
Zielona inicjatywa VAT, której uruchomienie planowane jest na czwarty kwartał 2026 roku, ma na celu zachęcenie przedsiębiorstw do większych inwestycji w recykling i ponowne wykorzystanie materiałów poprzez zmianę przepisów VAT dla towarów z drugiej ręki. Komisja Europejska zamierza zrewidować obecny system dotyczący towarów używanych zawarty w dyrektywie VAT, aby rozwiązać problem tzw. ukrytego VAT w cenach produktów używanych. Poprzez uczynienie rynku wtórnego bardziej atrakcyjnym i opłacalnym inicjatywa ta ma obniżyć koszty produkcji i zwiększyć rentowność firm działających zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym. Komisja rozważa również działania, takie jak zmiana opłat eksportowych, aby uczynić lokalny recykling bardziej opłacalnym niż eksport odpadów. Może to pobudzić inwestycje, tworzenie miejsc pracy i wspierać lokalne gospodarki. Ostatecznie Zielony VAT ma przyczynić się do ograniczenia ilości odpadów i promować bardziej zrównoważone wzorce konsumpcji w całej UE.
Aby zapewnić skuteczne przejście do gospodarki cyrkularnej, Komisja Europejska uruchomi dialog na temat cyrkularności, który będzie wspierać szeroką współpracę i uwzględniać głos kluczowych interesariuszy w zakresie recyklingu. Proces ten obejmie partnerów społecznych, władze regionalne i lokalne, organizacje społeczeństwa obywatelskiego oraz inne istotne podmioty, aby zapewnić sprawiedliwe i dobrze poinformowane podejście. Dialog będzie wspierać przygotowania do wdrożenia Aktu o Gospodarce Cyrkularnej i pomoże zidentyfikować obszary, w których potrzebne są dodatkowe działania, by transformacja była skuteczna.
Dla przedsiębiorstw w całej Europie przejście na bardziej cyrkularną i zasobooszczędną gospodarkę stanowi zarówno wyzwanie, jak i ogromną szansę. Środki przewidziane w ramach CID sygnalizują fundamentalną zmianę w podejściu firm do zarządzania surowcami, projektowania produktów i uczestnictwa w łańcuchach dostaw.
Firmy, które już teraz zaczną wdrażać modele biznesowe oparte na gospodarce o obiegu zamkniętym, inwestować w technologie recyklingu i integrować zrównoważone praktyki, będą lepiej przygotowane na korzyści wynikające z obniżenia kosztów materiałów, nowych bodźców regulacyjnych i dostępu do rozwijających się rynków. Jednocześnie pozwoli to firmom zwiększyć odporność na globalne zakłócenia, zmniejszyć zależność od zewnętrznych surowców i lepiej dostosować się do przyszłych przepisów unijnych oraz celów klimatycznych. Krótko mówiąc, transformacja cyrkularna Europy to nie tylko agenda zrównoważonego rozwoju – to strategiczny imperatyw biznesowy dla długoterminowej konkurencyjności i innowacyjności.
Źródła:
Clean Industrial Deal – European Commission
The Clean Industrial Deal: A joint roadmap for competitiveness and decarbonisation
Circular Economy – Environment – European Commission
Stakeholder Dialogue draft report
Autorka: Sara Chłodnicka
Niniejszy artykuł jest chroniony prawami autorskimi, chcesz się na niego powołać?
Nie ma problemu, pamiętaj o podaniu źródła: www.areteaudit.pl