Zanieczyszczenie środowiska naturalnego, takimi substancjami jak antybiotyki, hormony i inne bioaktywne substancje, do niedawna nie były uznawane za poważne zagrożenie dla środowiska, jednak coraz częściej zwraca się uwagę na ich szkodliwy wpływ. Leki te, powszechnie stosowane w medycynie ludzkiej i weterynaryjnej – w tym antybiotyki, leki przeciwdepresyjne, hormony i środki przeciwbólowe – to substancje biologicznie czynne, zaprojektowane tak, by oddziaływać na organizmy żywe, co czyni je poważnym zagrożeniem dla ekosystemów rolniczych. Wiele z nich, zwłaszcza antybiotyki i hormony, może utrzymywać się w środowisku przez miesiące, a nawet lata, prowadząc do długotrwałego skażenia, które pogarsza jakość gleby, zanieczyszcza źródła wody i przyspiesza rozwój bakterii opornych na antybiotyki, stanowiących poważne zagrożenie zarówno dla zdrowia publicznego, jak i dla środowiska.
Ponieważ przez długi czas nie były one traktowane jako kluczowe zanieczyszczenia, badania nad ich długofalowymi skutkami są wciąż ograniczone. W rezultacie regulacje dotyczące ich stosowania i utylizacji są minimalne lub niespójne, co pozwala tym substancjom swobodnie gromadzić się w ekosystemach rolniczych i naturalnych. Brak surowych przepisów sprawia, że farmaceutyki wciąż przedostają się do środowiska bez odpowiedniego oczyszczania i kontroli. Wraz ze wzrostem świadomości naukowej rośnie pilna potrzeba wprowadzenia bardziej rygorystycznych regulacji, które pozwolą ograniczyć ich negatywny wpływ na zdrowie i ekosystemy, zanim ich skutki staną się nieodwracalne.
Jak dostają się do środowiska?
Antybiotyki i inne farmaceutyczne zanieczyszczenia trafiają do środowiska różnymi drogami, głównie z medycyny, weterynarii i rolnictwa. Są wydalane przez ludzi i zwierzęta, przedostając się do ścieków, szamb oraz naturalnych zbiorników wodnych. W rolnictwie antybiotyki stosowane w hodowli zwierząt gromadzą się w oborniku, który po wykorzystaniu jako nawóz zanieczyszcza glebę i wodę poprzez spływ powierzchniowy i przenikanie do wód gruntowych. Nieprawidłowa utylizacja niewykorzystanych lub przeterminowanych leków, np. ich wyrzucanie na wysypiska, również prowadzi do przedostawania się substancji do wód podziemnych. Dodatkowo, oczyszczalnie ścieków często nie są w stanie całkowicie usunąć tych związków, co sprawia, że trafiają one do rzek, jezior oraz ujęć wody pitnej, gdzie utrzymują się przez długi czas i kumulują w łańcuchu pokarmowym.
Źródło: https://link.springer.com/article/10.1007/s11356-024-34567-1
Skutki dla środowiska
- Zanieczyszczenie gleby – Zaburza równowagę mikroorganizmów, zmniejsza żyzność gleby i negatywnie wpływa na wzrost roślin.
- Zanieczyszczenie wód – Przedostaje się do rzek, jezior i wód gruntowych, pogarszając ich jakość i szkodząc ekosystemom wodnym.
- Szkody dla dzikiej fauny – Substancje zaburzające gospodarkę hormonalną, takie jak hormony, zakłócają układy rozrodcze, szczególnie u ryb i płazów, powodując feminizację, obniżoną płodność i spadek populacji.
- Utrata bioróżnorodności – Zanieczyszczenia farmaceutyczne zakłócają równowagę ekosystemów, prowadząc do zmniejszenia liczebności roślin i zwierząt.
- Niszczenie różnorodności mikrobiologicznej – Antybiotyki eliminują pożyteczne bakterie w glebie i wodzie, zaburzając cykle składników odżywczych i stabilność ekosystemów.
- Rozprzestrzenianie się oporności na antybiotyki – Bakterie odporne na leki rozwijają się w skażonym środowisku, stanowiąc zagrożenie dla ekosystemów.
- Bioakumulacja – Zanieczyszczenia gromadzą się w roślinach i zwierzętach, przenikając do całych łańcuchów pokarmowych.
Największe zagrożenia dla zdrowia ludzkiego
- Oporność na antybiotyki – Długotrwała ekspozycja na niskie dawki antybiotyków sprzyja rozwojowi bakterii opornych na leki, co utrudnia leczenie infekcji i zwiększa ryzyko śmiertelnych chorób.
- Zanieczyszczona woda pitna – Farmaceutyki trafiające do ujęć wodnych nie są całkowicie usuwane przez oczyszczalnie, narażając ludzi na kontakt ze szkodliwymi substancjami.
- Zaburzenia hormonalne – Substancje zakłócające gospodarkę hormonalną, takie jak syntetyczne hormony, mogą prowadzić do problemów z płodnością, zaburzeń rozwojowych i zwiększonego ryzyka nowotworów.
- Toksyczna akumulacja w żywności – Antybiotyki i inne farmaceutyki przedostające się z rolnictwa do środowiska zanieczyszczają uprawy i mięso zwierząt hodowlanych, co prowadzi do ich długotrwałego spożycia przez ludzi.
- Osłabienie układu odpornościowego – Przewlekła ekspozycja na farmaceutyczne zanieczyszczenia może zaburzać florę bakteryjną jelit i funkcjonowanie układu odpornościowego, zwiększając podatność na choroby.
- Zwiększone ryzyko nowotworów – Niektóre farmaceutyczne zanieczyszczenia wykazują działanie rakotwórcze, co budzi obawy związane z długotrwałym narażeniem i rozwojem chorób przewlekłych.
Nowe zanieczyszczenia środowiska naturalnego, takie jak antybiotyki i hormony, przedostają się do gleby, wody i żywności, stanowiąc poważne zagrożenie dla ekosystemów i zdrowia ludzi. Odpowiedzialne działania producentów i użytkowników, w tym projektowanie leków z uwzględnieniem ich późniejszego wpływu na środowisko, są kluczowe, aby ograniczyć te zagrożenia. Gospodarka obiegu zamkniętego w takich firmach wygląda inaczej – już na etapie tworzenia leków powinno się myśleć o ich długofalowym oddziaływaniu na środowisko. My, jako użytkownicy, powinniśmy odpowiedzialnie korzystać z antybiotyków i innych leków oraz odpowiednio je utylizować.
Badanie podwójnej istotności pomaga lepiej zrozumieć firmą ich wpływ na środowisku i ludzi. A same raporty w zakersie zrównoważónego rozwoju mogą być cennym źródłem wiedzy właśnie na temat tych oddziaływań.
Szczególnie istotne mogą być raporty firm farmaceutycznych dla edukowania społeczeństwa o wpływie leków nie tylko na nasze zdrowie ale też na jego kondycje nas oraz środowiska naturalnego kiedy trafiają one do środowiska i następnie wracają do nas w żywności.
Autorką tekstu: Sara Chłodnicka
Niniejszy artykuł jest chroniony prawami autorskimi, chcesz się na niego powołać?
Nie ma problemu, pamiętaj o podaniu źródła: www.areteaudit.pl